Heptateuch poet, Liber iudicum

Postquam conspicuo Iesus decesserat actu

Reddideratque deus famulum post bella quieti,

Confestim Iudaea tumens sibi poscere regem

Incipit et dominum. quae sit sententia, poscit,

5

Vt Chanana manus, quae nondum subdita bello

Aemula pugnaci uersabat corda tumultu,

Suesceret imperiis excusso accedere ferro.

Inditur his Iudas, qui fratre cum Simeone

Inlata extinguit confestim pugna Chananos,

10

Cum quibus admixta sternuntur caede Pherezi:

Milia ferme decem fuso cecidere cruore.

Ipse caput belli, magnorum causa malorum.

Dux fuit et princeps Donibezecus: aberrans

Corripitur meritasque luit pro crimine poenas.

15

Nam manibus pedibusque simul sine more recisis

Vberibus maeret lacrimis. quos non habet, artus,

Quosue gerit, simili dum perfurit inprobus actu:

Septuaginta prius truncarat corpora regum.

Ergo dedit poenas. quas fecerat, et mala pendens

20

Congrua decessit Solymis regnumque reliquit.

Ipsa etiam Ieru capitur flammisque perusta

Concidit. ingenti propere conuulsa ruina:

Post Chebrona ruit et Chananaea iuuentus.

Quae iuga celsa tenet surgentis in aethera terrae.

25

Dabira post capitur trepido fecunda duello,

Praescia doctiloquae numeros euoluere linguae.

Quoque magis celeri lapsarent moenia casu,

Obtulit, ut thalamis natam coniungeret Ascham

Chalebus genitor illi, qui fortibus armis

30

Arduus obliquas uertisset funditus arces.

Ilicet incensus promissae ad coniugis usum

Gothoniezelus, proles laudata Genezae;

Atque ubi perfectis conpleuit gaudia uotis.

Accipit emeritam grandi cum dote parentis.

35

Nam praecelsa dedit et collibus ardua curuis

Iugera, et optatos lympharum praestitit usus.

................

Dimissi properant Phoenicum et moenia nota

Linquentes solas heremi scrutantur harenas.

40

Deueniunt celeres, ubi concitus explicat alas

Auster et umbrosis obducit sidera nimbis.

Fit domus ambobus, Aradam quam nomine dicunt.

Atque Amalec placitis adscita adiungitur aruis.

Inde petit Iudas Sephetam cultore Chanano

45

Et domitam tristi conpellat nomine terram,

Esset ut extorris et semper facta seorsa.

Solam non potuit sceptris subiungere Gazam,

Ascalon atque Accaron, nec fines subdere Azoti.

Ipse deo fidens dominoque adiunctus aeterno

50

Successus bello faciles capiebat in omni.

Possedit montem, curuam quia subdere uallem

Non ualuit, forti fuerat quae uota Chalebo.

His actis Iosepa cohors cum uindice Iuda

Bethelam properant pugnaci excidere ferro.

55

Luza prius fuerat, mutauit tempore nomen.

Hic cum terrifico uallassent moenia coetu,

Egressum casu quendam capiuntque rogantque,

Vt doceat urbis aditus, quibus agmine denso

Intrantes ualeant ferratas frangere portas.

60

Merces prima fuit iuueni deposcere uitam,

Quam meruit patrium gaudens conuellere uallum

Proditor, occulto penetrans sua moenia furto:

Dum redimit sese, cognatam uendidit urbem,

Ac post interitum sociorum ad iugera Cetae

65

Auolat et patriae de nomine construit aulam.

At parte ex alia Manasses praedia Bethsae

Non tenuit, Scythicis fuerant quae capta colonis,

Nec Tanacam natasque suas, nec culmina Dorae,

Nec Balaam nec quae sunt iuncta <his >arua Madogi;

70

His quoniam suerat Chananus sidere terris.

Qui solus cunctis Iudaea uindice captis

Emeruit medius patrias non perdere sedes,

Commoda perpetui solitus praestare tributi.

Is tantum, quem Midsa fouet, quem cultio Bethsae.

75

Inmunis nullum uectigal praestitit hosti.

Nec minus intrepidus, dum bellum temnit Amorras,

Exturbat subolem Danis ferroque cohercet.

Turgenti quoniam molitus degere colle

Non dederat faciles ad subdita plana recursus;

80

Incoluit montem, quo plurima turba ferarum

Pullulat et uario proterret murmure saltus.

Exim fusa manus redeuntem concipit iram

Vulneribusque accensa suis pugnacior exit.

Ac modo uictorem sublato nudat honore

85

Inpositumque iubet uectigal pendere Amorreum

Magnaque terrarum multatum parte cohercet.

Nam qua plana iacet grauidae telluris Ydomea,

Scrupea quaque tument pendentis saxa Crabinae,

Omnia uictor habet, subiectum seruitus urget.

90

Haec inter dominus contractas concutit iras

Et iubet aetheriis famulum descendere regnis.

Qui memor aeterna domini depromeret orsa.

Emicat ille uolans, Clauthmona ex Galgala uisens.

Bethelam ueniens, in qua Iudaea iuuentus

95

Dulcia sopitis adsumpserat otia bellis.

Gentiles uenerata deos, profanaque tura

Sculptilibus dederat iam dudum noxia saxis.

Ergo his adgreditur dictis terretque timentes:

"Inmemor imperii rerumque oblita tuarum

100

Quo, Iudaea. ruis? uel quae nunc numina fingis?

Quaeue superstitio est terram praeponere caelo

Fictilibusque deis uesano adsistere cultu?

Quo abiit, profana, deus, qui dura gementem

Niliacas inter gentes Pharaone tyranno

105

Per mare diuiduum, heremi per torrida saxa

Exhibuit tantasque dedit tibi cedere gentes,

Vt uictrix totisque simul perfuncta duellis

Difflueres, alios ritus et sacra dicares,

Quam quae sidereae dederat tibi regula legis.

110

Ecce tenes terram, uatibus iurata sacratis

Quae fuit atque datur lectae per saecula plebi.

Testamenta mei non sunt iam cognita uerbi,

Quo mixta populis gentilibus ac male suadis

Exoras mutos, fabrorum pignora, diuos.

115

Quin potius uestrae fuerat res congrua uitae

Omnia conterere fictosque auertere cultus.

Sed quia nulla meis data est fiducia iussis,

Victis regna dabo: uos rursum sub iuga mittam,

Vt similes sitis diuis, quos creditis esse."

120

Quae postquam Iudaea dei mandata recepit,

Vertitur ad gemitus et tristia pectora tundens

Vberibus lacrimis ueniam rogat; nec mora uotis

Vlla fuit, sanctaque dei per templa petentes

Prosequitur pietas, quae maestis laeta resignat.

125

Dispersus igitur populus ad nota recursat

Tecta libens locoque dedit plorabile nomen.

................

Rursus corda labant, redeunt ad crimina sueta

Bachalimque colunt; domino per talia laeso

130

Sustentant meritas mentita ob numina poenas.

Subduntur dominis, quos uicerat - heu dolor atrox! -

Nec miseris quoquam respondet conscia uirtus.

Lenitur mox ira dei proceresque creantur,

Qui male praecipiti populum rapuere periclo.

135

His quoque despectis rabies consueta resurgit,

Nec solos sociant ritus: consortia miscent

Intonsosque dicant lucos arasque reformant.

Nec tamen inlaesa procedunt facta: premuntur

Seruitio regemque tremunt Achusa Rathomum,

140

Qui tum iura dabat, geminos qua diuidit amnes

Insula ab Assyrio disiungens limite Persas.

Subiectos cohibens annis redeuntibus octo.

Tandem congemuit merito Iudaea reatu

Ac dominum prostrata rogat; qui fractus amico

145

Numine restituit trepidis solamina uitae;

Nam missus saluator adest populoque salutem

Exhibet ac maestas deterget pectore curas

Bellator, Ceneza satus, Gothozelus heros.

Chalebo cum fratre uigens, sed iunior aeuo.

150

Spiritus hunc domini uirtutis dote cluentem

Extulit et celsa sublimem sede locauit.

Hic ualidus fidusque deo discrimina uictis

Abstulit et regem pauidum seruire coegit.

Talibus in rebus multos Iudaea per annos

155

Eualuit nullique fuit obnoxia fraudi.

Sed postquam princeps decurso tramite uitae

Decubuit, ritus ueteres plebs laeta reformat:

Tempora mutantur bellumque et seruitus instant.

Concurrunt populi, quos rex Eglonus agebat.

160

Ammones Moabique simul fortesque Amalechi,

Hebraeamque aciem ferrata grandine fundunt,

Ipsaque Phoenicum uictores sceptra reuellunt.

Deduntur proceri, qui mortem euadere quaerunt,

Perpessique decem dominos ac messibus octo.

165

Bis inflexa malis natio, quae fecerat, horret

Deposcitque deum, qui solus crimina donat.

Ilicet adlegitur, qui sceptrum sumat, Aotus:

Hic utraque manu conitens robore dextrae

Degenerem nullo sensit sub pondere laeuam.

170

Is cum uictori sociorum munera ferret,

Ancipiti gladio furtim sub ueste recinctus

Admissusque, dehinc regem subnixus adorat

Inualidum; nam membra toris uacuata lababant

In tantum, ut modico posset procumbere culsu.

175

Adfirmat superesse sibi, quae dicere uellet

Confertamque rogat comitum discedere turbam.

Adnuitur, mediaque sedens dux barbarus aula

Surgit et admotus toto se corpore iungit;

Ac postquam longe fidorum abscesserat agmen,

180

Eripit a femine gladium, quem ueste tegebat,

Perque uterum regis capulo tenus abdidit omnem

Proripit hinc sese ferrumque in uulnere linquit,

Limina concludens proceris postesque superbos.

At famuli dominum, prodire ad munia suetum,

185

Mirantur tacita solum consistere cella,

Ventris onus forsan subducta effundere ab aluo

Secretum, sociae dum uitat lumina turbae.

................

Iamque memor facti socios in bella lacessit

190

Terribilesque tubae sonitus permiscet Aodus:

Raptim signa mouens Iordanis litora claudit,

Ne quisquam breuibus ualeat transire fluentis.

Cumque decem duro fudisset milia ferro,

Reddidit amissum sociis nomenque decusque.

195

Exin bella silent, nullum dant proelia motum

Bisque quater denos cessarunt tela per annos.

Post haec Semegras parili uirtute superbus

Iudaeos rexit populos clarosque reliquit.

Sed dum securis pascuntur gaudia rebus,

200

Fastidit gens torua deum cassoque precatu

Numinibus miseris. quas uicit, consecrat aras.

Ergo exercentur poenis et crimine digna

Supplicia expendunt. Iabinus regius heros

Chananaea manu ex Asuris pube coacta,

205

Sisara militiae ductore et principe pugnat

Ferratasque acies nongentis curribus implet.

Et licet inmensas fido trahat agmine turmas,

Plus terror quaesitus agit; namque axe uolanti

Quadrupedante putrem sonitu quatit ungula campum.

210

Vincuntur Solymi passim grassante Chanano

Bisque decem ducunt per tristia quaeque decembres.

Tempore non alio prophetis Debbora regnat,

Cui coniunx Lapidotha fuit. Metibile sedes,

Iura ferens populis adclinis caudice palmae,

215

Euocat haec procerem Baracum ex urbe Cadessa

Et monitis inbuta dei his milia quina

Sisareos mandat cuneos consistere contra.

Ille timet sociamque rogat in bella prophetin.

Nescius ingentis coepti sibi defore palmam.

220

Si pariter ad castra uocet, cui gloria prima est:

At mulier solo sexu noua munia sumit

Delectasque mouet per barbara culta cohortes

Cisonem ad fluuium, ueniens qui gurgite prono

Saxa rotat ripasque tumens euincere gaudet.

225

Iamque intra iactum teli uenere phalanges,

Cum dominus, cui uirtus inest, qua sidera mutat

Quaque tremunt terrae, qua fulmen nubibus ardet,

Qua mouet incertum refugo molimine pontum,

Terrore inmisso Sisaram fugat; is male praeceps

230

Dimittit currus et deuia quaeque capessens

Casuram medio liquit certamine pubem,

Conpulsusque siti, pedibus nam fugerat hostem,

Pocula Ioelam poscit: mox pellis opertus

Tegmine femineo festinat uiuere dono:

235

Sed laudem Ioela uolens fastidit inertem

Perrumpitque uiri properans caua tempora palo,

Qui gelido captus leto fluitante cerebro

Exspirat tenuem transfixo uertice uitam.

Tum psallunt proceres simili sermone tonanti:

240

"Quisque cluis regno, magnas qui temperas urbes,

Qui satrapes uel sceptra geris a rege secunda,

Procuruus uenerare deum, da digna perenni

Cantica; nam aliud dominus te cogere non uult,

Qui terras, qui saxa quatit, qui flamine pontum

245

Emouet et tonitru nigrantia nubila sulcat,

Exiguis qui celsa leuat, qui grandia mutat,

Dulcisoni cantate chori, collesque nemusque

Responsent laudesque nouet tinnitibus <aether >.

Protinus et uestrae concordent murmura uoci.

250

Respexit dominus, quos liquerat, et male fractis

Reddidit imperium medioque ex hoste recepit."

................

Ergo quater denos requies est mira per annos,

Dumque bonis fruitur, iterum redeunte reatu,

255

Quae fuerant damnata, placent; namque idola laeti

Instituunt nomenque dei numenque relinquunt.

Quos dominus laesus septem disperdidit annis

Ac pauidos regi iussit seruire Madiae.

Non ulli dare se campo, non obuia ferre

260

Pectora, sed solis gaudent se condere muris:

Castra modo celsaque metu munimina firmant,

Fornicibusque cauis absconsi sic quoque pallent.

Tum pecus omne capi, tum praedia cuncta cremari

Incipiunt saeptisque nihil nisi poena relinqui.

265

Ergo inopes famemque simul ferrumque timentes

Ad dominum rediere deum, qui supplice turba

Flectitur ac uatem mittit pia iussa ferentem.

Vt tandem memores rerum bellique recentis

Respiciant dominumque colant, qui numine dextro

270

Dilectum Pharia populum reuocauit ab urbe.

Ne rursus, uetitis adolent dum altaria flammis,

Non semper faciles incurrant numinis iras.

Nuntius inde dei sub quercu sedit amoena

Et Gedeum, dum farra terit, his uocibus urget:

275

"Heia age rumpe moras! dominus te sumere iussit

Sceptra, quibus ualeas populum subducere fraudi."

Ille docet dominum mordacibus undique dictis

Infensum tristes nimium librare ruinas;

Quin etiam populum, nullo iam milite, fessum

280

Seque parum fortem non posse insistere bello.

Vrgetur seruire deo, qui robore celso

Multimodas acies inuicto numine terret.

Adnuit imperiis sanctumque ad prandia poscit:

Haedulus eligitur, solo qui lacte refertus,

285

Mollior et cunctis, errabat nescius herbae;

Azyma mox niuea de polline facta locantur:

Haec iuuene admonito uicino infundere saxo

Ipse manum tendens summo de uertice uirgae

Contigit atque uirum medio sermone reliquit.

290

Ergo ubi dispexit Gedeon dominique ministrum

Ante oculos uolitasse suos pia mente reuoluit,

Continuo domino sacratum suscitat altar

Atque loco nomen posuit Pacemque uocauit.

Nocturnis monitus uisis gentilia templa

295

Subruit et lucos alta ab radice reuellit.

Ac ne profanus genitor contraria ferret

Iurgia, per noctem tacitus male condita uertit,

Constituens iuuenem subuersa ad templa iuuencum.

Quae postquam comperta patent subitaeque ruinae

300

Flammarunt animos auctor per moenia facti

Quaeritur et lucos Gedeon strauisse docetur.

Poscitur ut dedat Ioas pro crimine natum.

Qui renuens diuos memorat sibi uindices esse

Et debere sua, si sint uiuantque, tueri.

305

Spiritus hic domini Gedeonem ad proelia firmat,

Classica iamque sonant, dat cornea bucina signum.

Oratur dominus, canenti ut uellere lanae

Caelestes fluitent nocturno in tempore rores:

Nec mora, permaduit ac peluem pressa repleuit:

310

Inde aliud posuit rursus, terramque madentem

Sicca pruinosos nec sensit lana liquores.

Additur his aliud, bis dena ut milia plebis

Atque duo iubeat rursus remeare timentum,

Milibus inque decem certandi ut summa locetur.

315

Hanc etiam monitus minuit, ne turba coacta

Robore fida suo domini non cerneret arma.

Vt iuuenum princeps aciem deducit ad amnem,

................

Atque canum ritu fluitantes lambere lymphas

320

Praecipit, ut socios laetae uirtutis haberet.

Ter centum placuere uiri; nam cetera turba

Palma] monstratos non sumpsit languida gustus.

In sedes] reditura suas ceu nescia pugnae.

Hoc fretus] cuneo bellum tot milibus infert,

325

Quot numer]are uiri nequeunt, quibus arte magistra

Porrectis] mos est digitis concludere summas:

Hinc] acies equitum mixtis peditumque maniplis.

Illinc] innumeros torua cum mole camellos.

At Gedeo]n properans famulo Pharane sequaci

330

Hostica] castra petit ac nocte obtentus opaca

Degredi]tur, lustransque situm mentesque animosque

Audiu]it socio narrantem somnia quendam,

Quae m]ale sopitus sensu uigilante notarat.

Namque] uidebatur panem sibi uisere uolui

335

Hord]ea quem faciunt quotiens frumenta negantur,

Et ua]rios glomerare modos per castra, per agmen:

Donec] per media uenit munimina ualli

Et penitus] regis inuasit pondere sedes.

Haec] ostenta uiri cecinerunt sanguinis esse

340

Augurium] finemque ferunt uenisse Madiae.

Hinc] postquam dominum iuuenis ueneratus abiuit.

Somnia] tum conperta uiris sublimior infit

Soluere, ia]mque manum trino mox agmine ducit.

Cornea] tela tubas manibus et lampadas indit

345

Exemplumque suis sese iubet esse laborum

Pro]mentesque deo grates primordia pugnae

Ed]ere, ne desit dominus, quo principe uincant.

Iam] uigiles prima noctis mutauerat hora,

Cum] rapidi incurrunt portis clausasque reuellunt

350

Serras at]que tubas uentosis flatibus implent;

Hyd]rias inde rotant, magno quae pondere quassae

Dissiliunt, saltusque cient atque aere canoro

Dant sonitus fractasque leuant ad sidera uoces.

Agmina flammarum laeuis protenta coruscant

355

Et noctem multo radiantes lumine uincunt.

Quo fremitu concussi animi, mens territa cunctis:

Qua data porta, ruunt et territa castra relinquunt.

Mox omnis Iudaea coit sequiturque palantes;

Pars fontes riguos ac raucos occupat amnes,

360

Vt dispersa metu sitientibus arida uenis

Hostica turba ruens custodum incurrat in arma.

Nec tanti cecidere doli; namque agmine prono

Madiae proceres ueniunt Orebus et Axes

Inplacidi, ferrumque simul pro gurgite sumunt.

365

Et licet inuidia uirtutis torserit illos,

Qui procul afuerant communi et laude carebant.

Attamen eloquio Gedeon et supplice fatu

Leniuit, quod bina ducum momenta tenerent.

Soccodum post bella dapes dum poscit amice,

370

Spernitur ob reliquum medii certaminis actum,

Hostilesque etiam dicuntur uiuere reges;

Suspendit plectenda tamen minitansque recedit.

Inde opus inceptum peragit, fugientibus haeret.

Inuenit in Carris metantes castra Sabaeos;

375

Namque quater denis stipabant milibus agmen

Post cladem, centum ruerant qua milia ferro

Ac bis dena simul: numerus hic bella nouabat.

Sed meritis innexa suis gens concidit omnis.

Zebeus ductor post funera tanta suorum

380

Et Salmana fugit: nam mens euicta periclo

Haesit ad extremae ueniens ludibria sortis.

Nam captos pariter Gedeon per singula ducit

Ostentatque uiris, qui dudum murmure duro

Poscentem uictus stolidis risere cachinnis.

385

Nec mora, per sentes raptantur membra nocentes

Intonsique uirum rorantur sanguine dumi.

Quin et, nequa forent sceleris uestigia tanti,

Vrbs ferro subuersa ruit turresque minaces

Conuulsae penitus longam traxere ruinam.

390

Post reges iubet esse palam, quos undique turba

Mirantis claudit populi; tum dicere iussit,

Quos et quanta uiros strauissent caede superbi,

Qua Iudaea perit. tantos dixere fuisse,

Vt regum natos formarum proderet ardor.

395

Ille suos fratres germano in pectore uersat,

Caesorum speculans habitus, ceu corpore inhaeret.

Tum sic motus ait: "Testor te, sancte deorum

Omnipotens, et facta tuae sublimia dextrae.

................

400

Femineae meritum dare te memorabile laudi."

Hunc sequitur Tholamus, bis denis qui fuit annis

Atque tribus nulla uexatus peste duelli.

Iadirus inde uiget Galaditicus atque quiete

Aeq]ue multa potens [sceptrum bis denis possidet annis]...

405

Praediues, genitor deno ter pignore gaudens,

Nobilis, undenis regnum bis possidet annis.

Cuius post obitum raptim noua idola crescunt:

Nam praeter adsuetum daemonis Astaratis aras

Et deos Assyriae uel Sidonis atque Moabi

410

Nescios ante sibi ritus Iudaea parauit.

Quos propter duris Ammanum pressa duellis

Bis nonas hiemes traxit confecta periclis.

Ex alt]o tandem recolit tandemque reuoluit

Placandum] magis esse deum, qui numine summo

415

Possit uel] longum populi sedare reatum.

Et renouant] pia iura dei: nam protinus aras

Proiciunt] cunctosque deos et saxea frangunt

Idola, ma]nsuri memores per saecla tonantis.

Vertitur] interea distinctis cursibus ordo

420

Ductor]emque legit populus, qui milite firmo

Vel bello] uel pace queat moderarier urbes.

Iephthea] placuit quidam Galadite natus.

Cuius no]bilitas maculam de matre trahebat.

Quae pas]sim prostrata uiris sub fornice uixit.

425

Nunc] fratres pepulere domo, quia decolor heres,

Patre c]arens certo, rebus genetricis haerebat.

Quos fug]it metuens et colles inter opacos

Inue]nit scelerum comites raptoque potitur.

At pa]rte ex alia Ammonus bella regebat

430

Iebuseo]s urgens Solymos; Iudaea carebat

Nam]que duce facilesque dabat labefacta triumphos.

Mittu]ntur iuuenes, qui clarum Iephthea bello

Conueniant] blandoque uocent in proelia suasu.

Auxilium] primum renuit: mox agmina miscet

435

Arbit]riumque tenens Ammones summouet hostes.

Sed prius] adloquio restinguere bella paratus

Legatis] mandata dedit, qui deinde reuersi

Nil] actum referunt hostemque instare loquuntur.

Sic] ubi deposita est optatae gratia pacis,

440

In] ferrum Iephthea ruit dominumque precatus

Grandia uota uouet, multum dolitura parenti,

Ilicet ut, quisquis primus redeuntem adisset,

Victima perpetuo fieret condigna tonanti.

His actis procedit ouans ac milite lecto

445

Signa mouet hostesque fugat, quos caede cruenta

Conficiens propere bis denas subruit urbes:

Sed dum regreditur, dum laudis nuntius ipse est

Et sequitur longa ueniens uictoria pompa,

Filia, quae patrios seruabat sola labores,

450

Occurrit blandumque canit cum congrege turba

Et leuis erecta consurgit ad oscula planta:

Quam pater ut uidit, constrictos scindit amictus

Et mala cernentes in fletum concitat orbes.

"Heu fatis funesta meis uictoria! uotum

455

Hoc potius hostile fuit! quo filia curris,

Quo ruis? extremum nobis, quod te alloquor, hoc est.

Nam dum signa mouens dominum munimina posco,

Victima facta deo sanctas sisteris ad aras."

At uirgo, secura sui mortisque beatae,

460

Blandius exultat interque pericula ludit.

Quin etiam exorat, sua sit sententia certa

Neu dubitet haereatque parens. <et parca >precatur

Tempora, quis ualeat lacrimis lugere iuuentam.

Adnuitur mensesque duo praestantur ouanti.

465

Ergo aderat praescripta dies genitorque sacerdos

Virgineam domino mittebat in aethera mentem.

Haec inter rabies populi concurrit ad arma

Cognatasque acies urget furor, et liuor edax.

Dum carpit pia facta uiri, sese ipse peremit:

470

Nam triginta duo decumbunt milia ferro

Ex populis. Ephrema, tuis uictorque duello

Ciuiles etiam meruit Iephthea triumphos.

Conmutat Iudaea ducem uiduata priore.

Israhelita prius Esebon, dux postea dictus,

475

Accepit patriae lectus moderator habenas,

Multorum genitor: nam quadraginta fuere

Ex iustis thalamis nati. spes tanta nepotum,

Ter denas cohibens uno sub tempore nuptas.

Expletis septem, dum rector iudicat, annis

480

Occidit et tectus tumulo mundana reliquit

Insequitur sceptrumque tenet Zabulonius Helon.

Qui geminis rector lustris moderamina liquit.

Subditur huic propere princeps Abalenius Abdon,

Natarum triginta pater; nam mascula proles

485

Quaterdena fuit, multo cum ditior esset

Supposita de matre parens numeroque nothorum.

Iudicium populi bis quattuor obtinet annis.

Ac dum sola dei uiguit cultura, perennis

Pax laetis seruata fuit; namque idola rursus

490

Adorata uiris bellum mouere cruentum;

Namque omnes dominus bellantum subdidit armis

Et poenas fecit octono expendere lustro.

Illis temporibus iuuenis Manoea uigebat

Et nondum genitor: sterili nam coniuge iuncta

495

Optabat uotis titulis gaudere natorum.

Huius mulieri dominus super aethera lapsus

Adstitit, insueti promittens munera partus,

Imperitans, natus ne uina et sicera libet,

Neu maculosa sinat patulo decerpere morsu,

500

Idcirco quoniam cunctis felicior esset

Matribus et numeri damnum pensaret in uno.

"Nam uirtus generosa fiet, nullique licebit

Inuictum uiolare caput uel laedere ferro.

Adlectus domini fecundo ex uiscere fetae,

505

Vt populum] saluare queat bellumque retundens

Acer in] hostiles conuertat damna maniplos."

Venit et est] confessa uiro; nam flammea dixit

Ora uiri] uisumque dei fulgentis honorem,

Quaerenti]que dei nomen tacuisse tonantem,

510

"Nazaraeu]s erit, de te qui gignitur, "inquit.

Adiuuat] uxorem uotis Manoea iugatis,

Missus qui] fuerit sanctus pia dicta retexat

Accend]atque nouum lumen, quo noscere possit,

Quid pu]ero deceat, qui nondum natus ametur.

515

Ilicet] et caelo dimittitur et noua pandens

Adproper]at nuptamque uidens in gramine fusam,

Coniuge] seposito. confestim conminus adstat.

Haec sur]git cursimque uiro, quae uiderat, infit.

Hic sequi]tur pauitans sanctumque inuisere gaudens,

520

Et uidet] eximio fulgentem lumine uultum.

Adgr]editur poscitque uirum, si uera loquatur,

Expon]at, quae facta uelit, quibus ore sereno

Angel]us expromit paribus fas esse teneri

Omnibus], inmundis nec conmodet ora creandus.

525

Neu] uinum siceramue bibat, neu pocula sumat

Vlla], quibus ualeat mentem depellere sensu.

Exul]tans iuuenis haedum dat sumere sancto,

Mox ius]sus potius consueta offerre tonanti

Munera, quae] suscepta uelit pro munere uitae.

530

Quaerunt] quin etiam domini condiscere nomen.

Scrutari] quod nemo potest; mirabile namque est.

Tum iuuenis] mandata sibi libamina profert,

Cap]rigenam prolem sancta ad donaria sistens.

Mox] autem flammis ad candida sidera surgens

535

Aet]hera pulsabat uertex caelumque tenebat,

Per] quem conspicuus scandebat nubila sanctus.

Nec mora, promisso turgescunt uiscera fetu

Et proles optata datur, quam nomine certo

Samsonem dixere patres; hoc sedit utrique,

540

Ac dum prima puer titubans uestigia figit,

Incedit comitante deo; nam spiritus illi

Rector erat, quem terra tremit, cui sidera parent,

Quo fretus per castra <fuit >Danisque Thalique.

Inde pubescenti uenit iam corpore Thamnam,

545

In qua conspicuae capitur candore puellae,

Patribus eloquitur. uxorem postulat ille:

Dissimulant licitumque negant, quia femina non sit

Ex tribubus generata suis. hoc acrius instat

Confirmans iuransque sibi placuisse parentes,

550

Quos habeat; optatori quaesita iugatur,

Ac dum per uirides laeto cum palmite uites

Incedit tacitumque mouet per singula uultum.

Ecce leo quasi Maxillae per auia regnat:

Rugitu horrisono stimulans se uerbere caudae

555

Excutiensque toros, patulo uenit obuius ore.

Hunc ille exceptum. neque enim labor, inpete dextra

Disicit et lacero diuisum dissipat artu.

Dotatus tacitae uirtutis munere factum

Occulit atque animo contentus teste laetatur.

560

Post aliquot redit ipse dies praedamque requirit:

Hic uero, horrendum ac dictu mirabile monstrum,

Mella uidet mediis in faucibus esse leonis

Flauenti permixta fauo, quae protinus aufert

Et gustu temptata suo fidentior offert

565

Fratribus egregiis iuuenis. iamque esse timori

Coeperat eximio uirtutis nomine multis.

Ter denis igitur pariter comitantibus exit

Praestanti uirtute uiris; tunc quaestio cunctis

Ponitur et plectens ignaros multa iocatur,

570

Vt uestes niueo confestim stamine textas

Exhibeant, si uera queant non promere fatu,

Incipiens uaria conuoluit uerba figura:

"Ex mandente uiri communis prodiit esca

Dulcius atque fauo ualidi de corpore fluxit."

575

Id cum ueridico nullus depromeret ore

Et septem post poena dies remearet amicis,

Confusi struxere dolos sociumque perosi

Ad ciuem uenere suam, quam diximus ante

Conubio placuisse uiro, rogitantque minaces.

580

Samsone ut luso secretum nuntiet: ac ni

Id faciat. flammas testantur uindices esse.

Territa femineo permulcet pectora fletu

Dura uiri; nam clausa tegit, memoransque, parenti

Et matri non dicta suae cur garrula poscat?

585

Sed quid femineus non tendat cogere fletus?

Vincitur ac tacitae mentis secreta renudat,

Et docet illa uiros, septena in luce diei

Occiduus dubio pallebat lumine mundus:

Respondent socii: "Quid melle dulcius, aut quid

590

Fortius esse potest crines uibrante leone?"

Coniugis esse dolos confestim noscitat heros

Et simul: "O iuuenes, non haec sententia uestra est:

Nam nisi me blando lactasset femina suasu,

Cognita non fuerat permixtis quaestio causis."

595

Spiritus inde dei iuuenem dimittit in hostes;

Ter denos detruncat ouans et cuncta ruentum

Victor habet uestesque suis, quas dixerat, offert

Paulatimque uiro uirtutum semina crescunt;

Nam socer ambiguae ductus cupidine mentis

600

Denegat uxorem iuueni atque ipse negatam

Conloc]at externo. ne post accensus et acer

Restitu]at fortasse petat, natuque minorem

Promittit, si] forte uelit."Pro maximus ultor!"

Exclamat] toruisque [ex] oculis inmane minatur

605

Vlturus]que diu multum pro talibus ausis

Actut]um excidii. quo saeuiat, inuenit usum;

Ter cen]tum uulpes alacer capit hasque reuinctis

Inter se] caudis binasque ex ordine iunctas

Passim] perque oleas uinetaque collis amoeni

610

Mittit] agens caudisque ardentes lampadas indit.

Quae] uix dimissae campos petiere feraces,

Quocumque ad]celerant incendia lata trahentes.

Ilicet] ignis edax uentorum flatibus auctus

Voluitur:] exuperant flammae tractaeque secuntur.

615

Nec lat]uere doli. cultorum conflua turba

Tam] grauibus mactata malis se congregat atque

Vxorem] dudum iuuenis ipsumque parentem

Flammis] iniciunt tectaque ussere domorum.

Sic tum]ulus. quod poena, fuit; quod flamma, sepulchrum.

620

Illum] acuit uindicta grauis. nam multa minatur.

Hostibus at]que suis uasta dat strage ruinam.

Inter]ea iuuenes odio ter mille calescunt

De] Iuda tribu, Samsonem ut milite tanto

Inte]rimant unumque petant tot milia ferro

625

Sed] iuuenis mox arma capit sociosque precatur

In]stantes. ut bella sinant pro laude capessi,

Vt] uoluit. est facta fides: tum uincula promunt

Stup]pea. quae nouies conectunt bracchia nodis:

P]ellitur e saxo. Maxillae aduentat ad oram

630

Turba]que collecta gaudebat uisere captum.

Dumque auidi intentant dextras fremituque minantur

Horrisono. trahit ille manus et linea rumpit

Vincula, tum curuam - nam quid non ira ministret? -

Maxillam tardi conixus stringit aselli:

635

Hac mille (res mira) uiros pulsatque necatque.

Cumque sitis sicco iuuenem pulmone moneret

Auxilium sperare dei, qui semine nullo

Cuncta creat, cui, cum uoluit, res torrida fons est,

Qui iussu uel sicca ligat, uel flumina siccat.

640

Qui uastos inter scopulos heremumque calentem

Inriguos duris laxauit cotibus amnes:

Nec mora, cum leui maxillae in osse patescens

Rima fluit flumenque tremit fugiente meatu.

Expletur iuuenis caelesti e gurgite potus.

645

Mira facit et magna uidet, laudanda meretur,

Cuius imperio bis denis Iudaea pollens

Orbibus enituit, duce hoc et milite fidens.

Inde abiit Gazamque uenit, ubi femina uilis

Iuuenibus calidis uendebat saucia noctes.

650

Hanc adiit. quae prima fuit mox causa pericli.

Ecce uolat Gazaea manus atque obice duras

Emunit portas et ferrea uincula subdit:

Inclusum retinens ut capto ludere gestit.

Nocte fere media Samsonem somnia linquunt;

655

Excitus inmane furit: tum limina pulsans

Conuellit geminos stridenti a cardine postes

Succedensque oneri cursim super ardua defert

Eminus oppositi montis iuga, atque periclis

Fortior <hinc >Dalilae capitur bellator amore.

660

Hanc omnes adiere uiri, quos liuor agebat

Inuictum superare uirum, ut iuncta cubili

Dulcibus inlecebris lenitum mulceat et mox,

Quae uires fomenta nouent, quae semina tantum

Robur alant: natura fiat tam fortis an arte?

665

Quae si dicta canat, donandam munere firmant.

Oratus iuuenis: "Si septem uinciar una "

Vafer ait "neruis, quos nondum deserit umor,

Omne robur perdam cunctisque ignauior exstem."

Instruit illa suos fallentem femina fallens.

670

Artatur iuuenis neruorum robore duro,

Quos modico adtractu ceu mollia uellera rupit,

Consultusque dehinc restes fert esse timori

Intactos, qui nulla fiant uersura soluti.

Inligat illa uirum, cum iam defessa labore

675

Proflarent tenuem marcentia pectora somnum,

Vt primum sensit nodos, euerberat auras

Et risit similes ceu ducit aranea casses.

Bis uariis elusa modis tamen ausa precari

Rursus adumbrato temptat Samsona rogatu.

680

Respondit diuersa satis nec uera petenti:

"Tu crines dissolue meos rursusque retorquens

Texe memor, ulnam plectens non amplius unam;

Sic fiet, ut uirtus pereat spoliata uigore."

Quae fuerant praedicta, facit trepideque reuoluens

685

Suspensa nectit dextra palisque reflectens

Inligat et captum sociis Dalila resignat:

Exiliens reicit palos crinemque renodat.

Nil totiens periura timet totiensque repulsa

Denuo] adiurat lacrimis male sana paratis

690

Omnemque ad]sciuit. quo sit facilior, artem.

Nec iam fert] fictos mens emollita maerores

Et fraudem, sed dira sibi patefecit amatae.

"Nazaraeus] ego domini sum, crede, perennis,

Et uirtus] in crine mihi est nec lamna capillos

695

Ferrato] mucrone secat: qua si quis adacta

Cerui]cem faciat nudato uertice caluam,

Is cer]tus mihi finis erit uirtutis inemptae."

His dict]is manifesta fides: mox munere sumpto

Samsonem] mulier gremio fouet: eximit omnes

700

Vires at]que comas tonsor mercede locatus.

Excutit]ur Samsona toro. mutatus et idem

Prensatur], unaque deus cum robore linquit.

Confestim] gemino uiduatur lumine; namque

Orbibus] effossis uacuas liquere lacunas

705

Et ma]eret dura constrictus compede crura;

Attamen] haut nouit. quam caecus possidet, umbram

Carcere] conclusus molam rotat inpete dextra:

Pondere s]ic gemino laterum sibi subuenit usus.

Nec mora] longa die crinis redeuntis honore

710

Caesa]ries rediuiua fuit, quae tempore eodem

Restituit] secum pariter roburque decusque.

Ecce] die quodam proceres coiere frequentes

Fact]uri sollemne deo, quem uana colentes

Num]en habent, Dagona uocant et nomine pristim.

715

Hic] dum depositi Samsonis clade laetantur

Ads]tantis longe media testudine templi.

Acciri iussere uirum iam uincere promptum,

Is]que mori iussus trahitur risuque solutis

Praebet nequitiae caeco de lumine causas.

720

Forte domus tota gemina subeunte columna

Pendebat; has inter agens constringit utramque

Amplexuque tenet toto retroque residit.

Vt nisu maiore ruat, dominumque precatus

Vltricem traxit propria cum morte ruinam.

725

Quo pater orbatus fratresque et pignora <cuncta >

Conueniunt functumque dolent decorantque sepulchro.

[Hunc sequitur Semada ducem, qui fortibus ausis

Sescentos perimit et tempora laeta reducit.]

Haec inter Micia petit pergrande talentum

730

Argenti matrem, quod sanctum femina fidens

Esse docet uotumque deo, sed tempore certo

Reddendum: mox celsa facit donaria sancto

Et theraphin templumque deo, sinibusque repletis

Qui minor est natus, domino fert dona sacerdos.

735

Post Iudam Micia legit, sedemque quaerentem

Congesto secum donorum munere nectit

Adsumptusque dei meruit sacraria uotis.

Ecce tribus Dana subito noua regna requirens

Mittit oratores socio de corpore quinque,

740

Scrutantes, ut cuncta probent, quae portio terrae

Sit melior, qua deinde iuuet conponere sedes.

Hi dum circumeunt saltusque ac deuia lustrant.

Ad Iudam ueniunt socio sermone serentes,

Quid faciat, quae sacra nouet? poscentibus ille

745

Quae postquam exprompsit. conpulsus consulit, alti

Et domini mandata dei ueniamque supernam

Exhibuit, iussosque dehinc discedere laudat.

Haec reduces docuere suos: iamque agmine denso

Sescenti ueniunt, ephudem et sculptile portant

750

Et theraphin, secumque rogant consistere Iudam.

Quem cum Micias profugum reuocare pararet,

Pellitur; adscitus non uult remeare sacerdos.

Laisa bello petitur tectisque crematis

Amittit sedes et maestis denegat arces.

755

Vincentumque manus studio se conlocat illic

Et nomen tribale dedit; nam Dana uocatur.

Vir quidam Leuita fuit, qui coniuge nulla

Concubitum de serua petit. haec dedita cessit

Dissocians conmune iugum infensaque longe

760

Auolat et spreti refugit consortia lecti.

Quam cum sollicite uellet reuocare maritus.

Conmunem famulum secum et iumenta ducebat

Ad socerum ueniens natamque ex foedere poscit;

Promittit blandeque fouet sensimque tenendo

765

Inlicit, ut secum maneat. mox ille residens

Vescitur et placida securus sede quiescit.

................